"Charyzmaty"

W naszym dziale "Formacja charyzmatyczna" rozpoczynamy publikowanie artykułów biblijno-teologicznych na temat charyzmatów Ducha Świętego. Artykuły są wybramymi fragmentami z książki o. Wiktora Tokarskiego OFM - "Charyzmaty", wydanej w 2003 roku.

Od kilkudziesięciu lat w Kościele katolickim obserwuje się intensywny wzrost zainteresowania tematem charyzmatów. O tych szczególnych darach Ducha Świętego udzielanych w Kościele i dla dobra Kościoła przypomniał w swoich dokumentach Sobór Watykański II. Kolejnym impulsem okazało się przeżycie religijne, jakiego doznali młodzi katolicy z uniwersytetu w Duquesue w Pittsburgu w r. 1967, a które zapoczątkowało szeroko rozwinięty dziś ruch Odnowy Charyzmatycznej, zwanej też Odnową w Duchu Świętym. Właśnie jego członkowie, wśród których nie brak wybitnych teologów, spowodowali rozpowszechnienie zagadnienia. Szczególnym bodźcem do tego stały się nadzwyczajne zjawiska zapoznane wcześniej, a towarzyszące temu ruchowi. Chodzi o dar języków, charyzmaty uzdrawiania chorych, a także dar proroctwa i cudów.

Egzegeza Pawłowych tekstów o chryzmatach

Prorocy Starego Testamentu wielokrotnie zapowiadali wylanie Ducha Świętego na lud, co miało być znakiem Nowego Przymierza. W Księdze Joela czytamy: „I wyleję potem Ducha mego na wszelkie ciało, a synowie i córki wasze prorokować będą, starcy wasi będą śnili, a młodzieńcy wasi będą mieli widzenia. Nawet na niewolników i niewolnice wyleję Ducha mego w owych dniach” (3, 1-2).[1] To samo wydarzenie zapowiada też Izajasz pisząc: „Wreszcie zostanie wylany na was Duch z wysokości. Wtedy pustynia stanie się sadem, a sad za las uważany będzie. Na pustyni osiądzie prawo, a sprawiedliwość zamieszka w sadzie. Dziełem sprawiedliwości będzie pokój, a owocem prawa – wieczyste bezpieczeństwo” (32, 15-17).[2] Nowe Przymierze zostało zawarte między Bogiem a ludźmi i przypieczętowane krwią Syna Bożego, a obietnica zesłania Ducha Świętego zaczęła się wypełniać w pierwszych wiekach Kościoła, czego przejawem była obfitość darów charyzmatycznych we wspólnotach.[3]

1. Charyzmaty w 1 Kor 12, 1.4-31 – egzegeza tekstów

Rozdział 12. rozpoczyna naukę dotyczącą znaków obecności Ducha Świętego w Kościele, czyli charyzmatów. Koryntianie, będący jeszcze pod wpływem kultów pogańskich, dary te pojmowali zbyt zewnętrznie i traktowali dość spektakularnie. Paweł staje przed trudnym zadaniem sprowadzenia Koryntian na właściwą drogę.[4]

„Nie chciałbym, bracia, byście nie wiedzieli o darach duchowych.” (w. 1)

Słowa te wskazują wyraźnie na to, że Koryntianie zapytali[5] Apostoła o sposób korzystania z darów duchowych[6], a ten nie zamierza ich zostawiać w nieświadomości: ou thelo hymas agnoein. Formułę tę możemy często spotkać w listach Pawła[7], a jej użycie wskazuje zawsze na to, że autor chce udzielić jakichś ważnych wyjaśnień.[8] Werset ten stanowi więc zapowiedź podjęcia tematu darów duchowych.[9]

„Różne są dary łaski, lecz ten sam Duch; różne też są rodzaje posługiwania, ale jeden Pan; różne są wreszcie działania, lecz ten sam Bóg, sprawca wszystkiego we wszystkich. Wszystkim zaś objawia się Duch dla [wspólnego] dobra.” (ww. 4-7)

Przytoczone wyżej wersety posiadają jakąś szczególną moc. Paweł daje wykład zasadniczej treści i podkreśla ją z dobitnością. Jest nią trynitarna formuła o porządku wstępującym. Najpierw został przywołany Duch Święty (Pneuma), potem Pan (Kyrios), a na końcu Bóg (Theos).[10]

W cytowanym tekście autor posługuje się trzema terminami na określenie darów istniejących we wspólnocie. Można by pomyśleć, że każdy z tych darów został przez Pawła przypisany konkretnej Osobie Bożej, jednak w innych miejscach wszystkie te dary Apostoł przypisuje Duchowi (12, 11) lub Bogu (12, 28). Tak więc: charismata (dary łaski) Święty z Tarsu przypisał w naszym tekście Duchowi Świętemu, diakoniai – Panu Jezusowi, a energemata – Bogu Ojcu. Przeważająca część komentatorów przychyla się do opinii, że wszystkie dary łaski (charismata) przeznaczone są do posługiwania (diakoniai) i przeróżnych działań (energemata).[11]

Werset 7. zawiera greckie wyrażenie: pros to sympheron, które dosłownie oznacza: ‛z myślą o tym, co korzystne’. W Biblii Tysiąclecia użyto określenia: „dla wspólnego dobra”, jednak wydaje się ono mylące, gdyż mogłoby ono oznaczać, że dar pożyteczny dla jednej osoby nie mógłby zostać zakwalifikowany do grupy charyzmatów, gdyż nie służy dobru wspólnemu. Zdaniem F. A. Sullivana, nie taka była intencja św. Pawła, gdyż dar języków zalicza Apostoł do charyzmatów, a przecież z drugiej strony twierdzi, że służy on tylko dla zbudowania osoby używającej tego daru (por. 1 Kor 14, 4). Autor listu wymaga, by charyzmat był pożyteczny i korzystny albo służył „dla zbudowania”. Można z tego wyciągnąć wniosek, że względnym kryterium wartości charyzmatów jest ich użyteczność lub też sposób, w jaki budują wspólnotę.[12]

Pawłowe stwierdzenie, że charyzmaty są objawieniem się Ducha Świętego (w. 7), zakłada ich używanie. Człowiek, który posługuje charyzmatami, objawia przez to obecność obiecanego Pocieszyciela, gdyż bez Niego nic nie mógłby uczynić. Z kolei słowa: „Wszystkim zaś objawia się…” należy raczej rozumieć bardziej w aspekcie idei rozdziału aniżeli uniwersalizmu.[13]

O. Wiktor Tokarski

[1] Fragment ten występuje zaraz po zapowiedzi zawarcia Nowego Przymierza.

[2] Zob. także: Iz 44, 3-5; 59, 21; Ez 36, 25-27; 37, 1-14; 39, 29; Za 12, 10. O idei charyzmatu w ST można także przeczytać w: L. Stachowiak, Charyzmat I A, w: EK, t. 1, Lublin 1979, kol. 92; L. Sartori, Carismi III. 1, w: Nuovo Dizionario di Teologia, Milano 1985⁴, s. 86-89.

[3] Zob. Dz 2, 3-11; 10, 44-46; 1 Tes 1, 5n; 5, 19-20; 1 Kor 1, 4-7; 12-14; Ga 3, 2-5; Rz 12, 6-8; 15, 18n – J. Stępień, Eklezjologia św. Pawła, Poznań – Warszawa – Lublin 1972, s. 73; tenże, Teologia świętego Pawła. Człowiek i Kościół w zbawczym planie Boga, Warszawa 1979, s. 275.

[4] E. Szymanek, Wykład Pisma świętego Nowego Testamentu, Poznań 1990, s. 309.

[5] W. Harrington sugeruje, że pytanie Koryntian do św. Pawła dotyczyło kwestii, który z darów jest większy: mówienie językami czy też proroctwo. Autor twierdzi, że Paweł nie był zadowolony z postawienia problemu na tym poziomie i przeciwstawiania tych darów, skoro w dalszej części wskazuje „drogę jeszcze doskonalszą” (12, 31) – drogę miłości, na której wszystkie dary mogą być oszacowane – tenże, Charism, w: The New Dictionnary of Theology, Wilmington – Delaware, [b. r. w.], s. 181.

[6] E. Schüssler-Fiorenza, 1 Corinthians, w: Harper’s Bible Dictionnary, San Francisco 1988, s. 1184; J. Murphy-O’Connor, The first letter to the Corinthians, w: The New Jerome Biblical Commentary, New Jersey 1990, s. 810. Wyrażenie: ten pnumatikon należy pojmować jako neutrum, a nie masculinum, gdyż wtedy oznaczałoby ono ludzi, a nie dary – E. Dąbrowski, Listy…, dz. cyt., s. 240.

[7] Zob. np. 1 Kor 10, 1; 2 Kor 1, 8; Rz 1, 13; 11, 25; 1 Tes 4, 13.

[8] E. Dąbrowski, Listy…, dz. cyt., s. 240.

[9] E. Szymanek, Wykład…, dz. cyt., s. 309.

[10] E. Dąbrowski, Listy…, dz. cyt., s. 242; B. Snela, Wprowadzenie do soborowej nauki o charyzmatach w Kościele, CTh 44(1974), z. 4, s. 54; J. J. O’Rourke, 1 Corinthians, w: A New Catholic Commentary on Holy Scripture, Nashville – New York 1975, s. 1156.

[11] J. Czerski, I List…, dz. cyt., s. 407; A. Jankowski, K. Romaniuk, L. Stachowiak, Komentarz praktyczny do Nowego Testamentu, Poznań – Warszawa 1975, s. 746; E. Szymanek, Wykład…, dz. cyt., s. 309; F. A. Sullivan, Charyzmaty i Odnowa Charyzmatyczna. Studium biblijne i teologiczne, Warszawa 1992², s. 25; zob. także: J. Stępień, Eklezjologia…, dz. cyt., s. 87; tenże, Teologia…, dz. cyt., s. 286; por. W. Harrington, Charism, dz. cyt., s. 180.

[12] F. A. Sullivan, Charyzmaty…, dz. cyt., s. 25n; A. Paciorek, Paweł Apostoł – pisma, cz. 1, Tarnów 1997², s. 113; zob. także: L. Cerfaux, The Church in the teology of St. Paul, Freiburg 1959, s. 225; J. J. O’Rourke, 1 Corinthians, dz. cyt., s. 1156.

[13] F. A. Sullivan, Charyzmaty…, dz. cyt., s. 26; por. M. Bigiel, Jezus chrzci Duchem Świętym, Łódź 1997, s. 109; G. Rafiński, Pawłowe pojęcie charyzmatów, w: Duch Odnowiciel, „Kolekcja Communio”, t. 12, Poznań 1998, s. 313; zob. także: A. Skowronek, Charyzmatycy to my, WDr 10(1982), z. 8, s. 50. B. Przybylski w w. 4-7 mówiących o rozmaitości posługiwań rządzonych przez Ducha Świętego widzi odpowiednik Ducha Bożego w Starym Przymierzu, który przez bohaterów, ludzi natchnionych, królów i proroków dokonywał aktów zbawienia dla swego ludu – tenże, W owych dniach wyleję Ducha mego. Duch Święty w życiu Kościoła i wiernych według teologii biblijnej, WDr 8(1980), z. 5, s. 72.